PL AZ RU


Strona główna	Aktualności	Historia	Wybitni działacze polscy	Losy	Azerbejdżan	Kontakty
Copyright © www.polonia-baku.org Wszystkie prawa zastrzeżone

KONSTANTY BORISOGLEBSKI

Inżynier cywilny Konstanty Borisoglebski przybył do Baku w roku 1910 i objął stanowisko architekta miejskiego. Przedmiotem jego szczególnych starań stał się rozwój budownictwa użyteczności publicznej – miasto dotkliwie odczuwało brak tego typu obiektów. Sam zaprojektował przynajmniej dwie monumentalne budowle, które zajęły ważne miejsce w strukturze urbanistycznej śródmieścia.

Pierwsza z nich znajduje się w sercu nowoczesnego Baku - przy ulicy Olginskiej ( dziś Rasułzade, 1912 ) – czterykondygnacyjny budynek „Hale Olginskie” - na przedłużenie zaprojektowanego przez Skórewicza pasażu Tagijewa

Borysoglebski był architektem –tradycjonalistą, nieufnie odnosił się do nowych prądów i idei, pozostając wierny nieśmiertelnemu klasycyzmowi; styl ten zresztą po stosunkowo krótkim okresie fascynacji secesją, wracał w Baku do łask. „Hale” dzielą się na dwie równe, wyraźnie wyodrębnione części. Dolną zajmują pomieszczenia handlowe z antresolami, które na fasadzie zostały oznaczone półokrąglymi otworami okiennymi ), natomiast w górnej znajdują się mieszkania. W elewacji szczytowej zwracają uwagę boczne, bogato dekorowane ryzality, wejścia ozdabiają efektowne portale.

Gimnazjum miejskie – druga znana nam praca Borysoglebskiego – przy ulicy Bałachanskiej ( obecnie Fizuli 61 – 1913 r., teraz szpital ), na rogu Krasnowodskiej ( dziś Sameda Wurguna ). Budynek charakteryzuje się monumentalizmem, klasycznymi formami i wykonanymi w kamieniu soczystymi detalami fasady.Wysunięta centralna częśc elewacji frontowej podkreśla obejmujący dwa piętra joński portyk. Profilowane kolumny i klasyczny gzyms na tle boniowania dolnego piętra nadają gmachowi podniosły charakter. Gimnazjum stanowi jeden z nielicznych w przedrewolucyjnym Baku prykładów solidnego budownictwa oświatowego.

Działalność Borysoglebskiego kończy epokę „architektury boomu naftowego”

**************************

Obraz działalności polskich architektów w Baku – i szerzej – w Azerbejdżanie byłby niepełny bez uwzględnienia poprzedników „wielkiej polskiej trójki” - Gosławskiego, Płoszko i Skórewicza. Najbardziej znaczącym wśród nich był Eugeniusz Skibiński, jednak polscy budowniczowie przybywali do kraju nad morzem Kaspijskim już w latach 70 tych XIX wieku.

IGNACY KRZYSZTAŁOWICZ pełnił funkcję naczelnego architekta gubernii Jelizawetpolskiej (obecnie Giandża)

W 1873 roku sporządził on plan generalny stolicy gubernii, zatwierdzony przez władze zwierzchnie ( w owych czasach wykonywanie tego typu planów powierzano w Rosji nie arhitektom, lecz geometrom). W wyniku konsekwentnych działań urbanisticznych – Krzyształowiczowi pomagał w nich inżynier PAWEŁ KOGNOWICKI (Paweł Kognowicki – 1871-1934, był absolwentem Petersburskiego Institutu Inżynierów Cywilnych. W latach 1895-1910 pracował w Jelizawetpolskim zarządzie gubernialnym, a następnie wyjechał do Tyflisu. Po rewolucji październikowej wrócił do Baku.)

Jelizawetpol zyskał przejrzyste rozplanowanie, co w prowincjonalnych ośrodkach Kaukazu Południowego należało do wyjątków. Polacy przeprowadzili też architektoniczno-budowlaną modernizację miasta, a sam Krzyształowicz zaprojektował w Jelizawetpolu i okolicach wiele domów mieszkalnych i pałacyków.

W latach 80tych XIX wieku swoją rolę w rozbudowie Baku odegrali architekci Aleksander Koszyński i Paweł Zaleski, którzy projektowali budynki przeznaczone dla urzędów i domy mieszkalne dla urzędników.

Polscy architekci budowali w Azerbejdżanie - zwłaszcza w Baku, ale też poza nim, w takich miastach jak Szamacha i Giandża – domy mieszkalne, dwory, pałace, wille, meczety, cerkwie, kościoły, hotele, teatry, kina, szkoły, urzędy, hale targowe, a nawet fabryki. Z dużą swobodą operowali najróżniejszymi stylami, od gotyku i renesansu po klasycyzm i secesję.

Nie unikali czerpania z lokalnej tradycji architektonicznej, wznosząc miejscowym bogaczom rezydencje w stylu nazywanym romantyczno-narodowym, świetnie czuli klimat Orientu. Biegle posługiwali się miejscowymi materiałami budowlanymi, w tym kamieniem. Dzieła Gosławskiego, Płoszki, Skórewicza, a także Skibińskiego, Borysoglebskiego i innych należą do wielkich osiągnięć architektury Azerbejdżanu, zaś skala, na jaką działali Polacy, pozwala mówić o wzniesionym przez nich „polskim Baku”.

Prof. Szamil Fatułłajew – Figarow

Działalność polskich architektów w Baku i Azerbejdżanie – to wielki temat badawczy, czekający na gruntowną monografię naukową, dobrze udokumentowaną książkę popularno-naukową , solidny film dokumentalny. Wśród publikacji, które pojawiły się w ostatnich latach i przynajmniej w pewnym stopniu wypełniają dotkliwą lukę w wiedzy na ten temat, warto wymienić pracę profesora Uniwersytetu Gdańskiego Andrzeja Chodubskiego „Aktywność kulturalna Polaków w Azerbejdżanie w XIX i na początku XX wieku („Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Gdańskiego”,nr 71/1986) i książkę „Polacy w Azerbejdżanie” tego samego autora (Toruń, 2004). Syntetyczny zarys zagadnienia przedstawił redaktor Ryszard Badowski w artykule „Polscy architekci w Baku na przełomie XIX iXX wieku” ( w książce o identycznym tytule – „Polacy w Azerbejdżanie” – pod redakcją profesora KUL, ks. Edwarda Walewandra, Lublin, 2003)